Czerwińsk jest miastem! Znowu! Niewielka miejscowość z unikalnymi na skalę kraju romańskimi zabytkami, średniowiecznym układem urbanistycznym, muzeum misyjnym z pamiątkami z różnych stron świata oraz „Misterium Męki Pańskiej” przyciągającym w czasie wielkiego postu pielgrzymów z całej Polski, odzyskała prawa miejskie 1 stycznia 2020 roku po 151 latach przerwy!
KLASZTOR – MIASTO – WIEŚ
Czerwińsk nad Wisłą otrzymał prawa miejskie wiele stuleci temu i to podwójnie, bo osobno, w odstępie dwóch stuleci, dla każdej swojej części – biskupiej i klasztornej. To właśnie klasztor (wówczas – kanoników regularnych) zapoczątkował udokumentowane bullą papieża Hadriana IV historyczne istnienie Czerwińska w roku 1155.
I to klasztor na początku decydował o rozwoju Czerwińska, a także położenie nad Wisłą, na szlaku łączącym Pomorze z Mazowszem i Małopolską. Rzeka była jednocześnie w tamtym czasie naturalną barierą chroniącą dodatkowo gród przed najazdami Prusów, Litwinów i Jaćwingów.
Choć to papieska bulla dotycząca klasztoru jest pierwszym dokumentem, w którym nazwa Czerwińska została zapisana, jako pierwsza otrzymała prawa miejskie wschodnia część miejscowości należąca do biskupów płockich – w roku 1372. Część zachodnia z klasztorem stała się formalnie miastem w 1582 r., czyli 200 lat później, kiedy Mazowsze było już częścią Korony Królestwa Polskiego. Między tymi dwoma aktami prawnymi doszło w Czerwińsku do najważniejszych w historii grodu wydarzeń.
W lipcu 1410 r. właśnie w Czerwińsku został wybudowany most łyżwowy, po którym wojska króla polskiego Władysława Jagiełły przekroczyły Wisłę w i mogły dzięki temu zaskoczyć armię krzyżacką, i donieść z pomocą Litwinów zwycięstwo pod Grunwaldem. W Czerwińsku odbyły się również w 1419 r. negocjacje między Królestwem Polskim a królem Danii Erykiem Pomorskim (a właściwie potrójnym władcą skandynawskim, ponieważ w tamtym czasie był również królem Norwegii i Szwecji, choć w trakcie tych rokowań dbał głównie o interes duński) dotyczące wspólnego frontu przeciwko Krzyżakom i miastom hanzeatyckim. Trzy lata później król Władysław Jagiełło ponownie pojawił się w Czerwińsku, by wydać jeden z przywilejów szlacheckich zwany czerwińskim, a w 1475 powstał tu „Kodeks Czerwiński”, akt prawny stworzony z kolei przez książąt mazowieckich.
Zapisał się więc Czerwińsk w historii Mazowsza i Polski złotymi zgłoskami, stał się miastem dwa stulecia przed Warszawą, ale – w przeciwieństwie do dzisiejszej stolicy – jego rola z czasem marginalizowała się. Opactwo, przyciągające pątników cudownym obrazem Matki Boskiej Czerwińskiej, to jednak było za mało, by miejscowość mogła się rozwijać. A ponieważ Czerwińsk nie korzystał na spławianiu zboża Wisłą, za to był często przez wody rzeki podtapiany i niszczony przez pożary, jego znaczenie malało, a ostatecznym ciosem były potworne zniszczenia dokonane podczas szwedzkiego potopu. Z zabudowy miasteczka pozostała zaledwie połowa i od tej pory proces degradacji postępował. W 1869 r., kilkadziesiąt lat po kasacji klasztoru, liczący kilkudziesięciu mieszkańców Czerwińsk stracił prawa miejskie.
NA SZLAKU MIŁOŚNIKÓW HISTORII I PIELGRZYMÓW
Współczesny Czerwińsk to przede wszystkim atrakcja turystyczna. Wielbicieli architektury przyciąga piękna bazylika romańska, pielgrzymów – cudowny obraz Matki Boskiej Czerwińskiej oraz wystawiana we wszystkie weekendy wielkiego postu inscenizacja „Misterium Męki Pańskiej” (w tym roku od 7 marca do 5 kwietnia), a także możliwość odwiedzenia muzeum misyjnego w klasztorze, który stał się siedzibą salezjanów. Charyzmat tego zakonu polegający na działalności edukacyjnej sprawia, że w czasie wakacji klasztor i jego okolica ożywają twórczą młodzieńczą energią podczas warsztatów muzycznych i teatralnych, a przede wszystkim w trakcie międzynarodowego festiwalu młodzieżowego Campo Bosco (w 2020 r. odbędzie się od 22 do 24 sierpnia).
Zabytkiem najwyższej klasy jest w Czerwińsku dwuwieżowa bazylika romańska z otaczającym ją zespołem klasztornym. Budowa świątyni ufundowanej przez biskupa płockiego Aleksandra z Mallone rozpoczęła się w trzeciej dekadzie XII w. Z połowy tego stulecia pochodzi ogromny portal romański wykonany prawdopodobnie we Włoszech w warsztacie Wiligelma z Modeny. Według legendy o dwie gładkie kolumny portalu ostrzyli miecze polscy rycerze zmierzający pod wodzą króla Władysława Jagiełły na pola Grunwaldu. Niedaleko stąd przeprawili się przez Wisłę po moście łyżwowym, by połączyć się z siłami litewskimi księcia Witolda.
Podczas zwiedzania bazyliki nie wolno pominąć romańskich fresków. To prawdopodobnie największy zespół XIII-wiecznych malowideł ściennych w Polsce. Po wyjściu ze świątyni można zapukać do klasztoru i poprosić o oprowadzenie po tutejszym muzeum, w którym prezentowane są pamiątki z podróży misyjnych salezjanów do różnych części świata. A później warto jeszcze przejść się uliczkami dawnego miasta, ponieważ jego układ urbanistyczny z zabytkowymi budynkami mieszkalnymi jest kolejnym skarbem Czerwińska.
Warto też wspomnieć, że miasto Czerwińsk znajduje się od kilku lat na mazowieckiej części Drogi św. Jakuba biegnącej wzdłuż Wisły od katedry św. Jana w Warszawie przez Las Bielański, Tarchomin, Modlin, Czerwińsk i Wyszogród oraz Płock do nitki wielkopolskiej i dalej do szlaków wiodących przez Niemcy, Czechy, Francję i Szwajcarię aż do Santiago de Compostela w Hiszpanii.
Magdalena Walusiak
INFORMACJE DLA CARAVANINGOWCÓW
– parking dla kamperów dostępny przy sanktuarium: TAK
– dostęp do prądu: NIE
– zatankowanie wody: NIE
– zrzut szarej wody: NIE
– toaleta ogólnodostępna: TAK
Zdjęcia z akcji #KamperemPoMazowszu mają na celu promocję atrakcji turystycznych regionu, jednakże część ujęć była wykonywana w miejscach na co dzień dla kamperów niedostępnych.
