Niemal połowa polskich jabłek wyrosła na mazowieckich jabłoniach. I właśnie stąd – z Największego Sadu Europy, który leży na południe od Warszawy i ciągnie się od Grójca i Góry Kalwarii na północy po Warkę nad Pilicą na południu – soczyste owoce najpopularniejszych gatunków rozwożone są po całym świecie.
Sadownictwo w tym regionie ma wielowiekową tradycję, sięgającą XVI wieku, kiedy królowa Bona po śmierci swojego męża Zygmunta I Starego otrzymała Mazowsze jako wdowią oprawę. To dzięki niej w ogrodach południowego Mazowsza pojawiła się „włoszczyzna”, czyli m.in. pietruszka, seler i włoska kapusta. Od tego czasu datują się również tradycje sadownicze tego regionu.
W historii mazowieckiego sadownictwa zapisał się złotymi zgłoskami profesor Szczepan Pieniążek, któremu jabłonie i inne drzewa owocowe zawdzięczają m.in. wprowadzenie do uprawy swoich niskopiennych odmian. Wychowanek profesora Pieniążka, pochodzący z Warki Eligiusz Gajewski, założył w Nowej Wsi Zakład Doświadczalny Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, którym przez wiele lat kierował.
Dzięki takim ludziom, ich naukowym osiągnięciom oraz pracowitości mazowieckich sadowników, powiat grójecki stał się największym sadem Europy produkującym ponad 40 procent jabłek w Polsce. Dodajmy do tego sprzyjający sadom mikroklimat oraz gleby bielicowe, dzięki którym uprawiane na Grójecczyźnie jabłka mają wyrazisty smak i specyficzną kwasowość, a mamy gotowy przepis na sukces Polski jako trzeciego producenta jabłek na świecie, za Chinami i USA (w niektórych rankingach wyprzedza nas jeszcze niekiedy Turcja).
SZLAK JABŁKOWY
Skoro jabłka jadą do swoich wielbicieli, dlaczego jabłkowi smakosze mieliby nie poznać lepiej miejsc, gdzie ich ulubione owoce tak dobrze się udają? Powodów dla odwiedzenia powiatu grójeckiego jest zresztą dużo więcej: fascynująca historia, wielkie tereny zielone – sady, łąki, lasy, brak wielkich miast – po prostu świeże powietrze i czysta natura. Jest też cudowna, sprzyjająca rodzinnej turystyce kajakowej Pilica. Olbrzymia aglomeracja, czyli Warszawa i mnóstwo ludzi złaknionych chwili wytchnienia w odległości zaledwie 50 kilometrów. I jedyne w swoim rodzaju niepowtarzalne smaki.
Wszystko aż prosiło się o stworzenie Szlaku Jabłkowego, który na początku obejmował tylko teren gminy Warka, a dziś – spory obszar powiatu grójeckiego. Obecnie na mapie Szlaku Jabłkowego zaznaczone są 22 punkty: gospodarstwa sadownicze, miejsca związane z historią i tradycjami sadownictwa, miejsca, w których produkowane są przetwory z jabłek i w których dania z jabłkami są serwowane. Żeby pobyć na szlaku nieco dłużej, trzeba nie tylko jeść, ale również odpocząć, stąd obecność gospodarstw agroturystycznych otoczonych jabłoniami oraz pola campingowego nad Pilicą. Nie ma owoców bez zapylaczy, na trasie znalazła się także pasieka z tradycyjnymi miodami. A skoro miód, to i chleba nie może zabraknąć oraz dobrego, lokalnego wina.
Grójecczyzna, południowy kraniec dawnego księstwa mazowieckiego, to także niezwykle ciekawy obszar pod względem historycznym. Nie mogło zatem zabraknąć na szlaku zamku książąt mazowieckich w Czersku oraz jednego z najstarszych mazowieckich miast – Warki z arcyciekawym Muzeum im. Kaziemierza Pułaskiego.
WYBRANE OBIEKTY NA SZLAKU JABŁKOWYM
ZAMEK KSIĄŻĄT MAZOWIECKICH W CZERSKU
Zamek Książąt Mazowieckich w Czersku został zbudowany w XIV wieku z inicjatywy księcia Janusza I Starszego. Powstał na wysokiej wiślanej skarpie, gdzie wcześniej funkcjonował gród z XI wieku. Warownia pełniła funkcję głównej siedziby książąt mazowieckich i stanowiła strategiczny punkt kontrolny nad Wisłą – najważniejszym szlakiem handlowym epoki.
W czasach świetności mury zamku gościły nie tylko książąt, ale i koronowane głowy. W XVI wieku regularnie bywała tu królowa Bona Sforza, która zasłynęła jako mecenas sztuki i inicjatorka rozwoju sadownictwa w regionie. Jej obecność pozostawiła trwały ślad – do dziś okolice Czerska słyną z uprawy jabłek i wiśni.
Choć zamek został poważnie zniszczony podczas Potopu szwedzkiego, jego mury, baszty i wieże zachowały majestat gotyckiej architektury i do dziś budzą podziw odwiedzających. Panorama z wież zamkowych – na pradolinę Wisły, sadownicze krajobrazy i wieś Czersk – należy do najpiękniejszych w regionie.
Więcej o zamku na naszej stronie
MUZEUM IM. KAZIEMIERZA PUŁASKIEGO W WARCE
Muzeum mieści się w zabytkowym zespole pałacowo-parkowym w Winiarach – dawnej siedzibie rodziny Pułaskich. Historia tego miejsca sięga XVII wieku. W połowie XVIII wieku majątek należał do Józefa Pułaskiego, ojca Kazimierza – bohatera walk o wolność Polski i Stanów Zjednoczonych.
Otwarte w 1967 roku, muzeum powstało dzięki staraniom Polonii amerykańskiej i lokalnych działaczy. Dziś jego misją jest nie tylko kultywowanie pamięci o Kazimierzu Pułaskim, ale także ochrona i popularyzacja dziedzictwa kulturowego Warki i ziemi grójeckiej.
Placówka rozwija ofertę wystawienniczą, edukacyjną i kulturalną, stawiając na nowoczesne rozwiązania, jak multimedialne wystawy, czy internetowa „Warkopedia”.
Więcej o Muzeum na naszej stronie
RYNEK – KAWIARNIA GALERIA W WARCE
Rynek – Kawiarnia-Galeria to stylowe meble, przedmioty z duszą, lokalne rękodzieło – wnętrze przypomina galerię, a zarazem przytulny salon, w którym każdy gość czuje się jak w domu. Jest to także kulturalne serce miasta podczas takich imprez jak Vivat Pułaski, Światowy Dzień Jabłka, Dzień Dziecka czy kolarskie zmagania w ramach ŻTC BIKE RACE. Kawiarnia staje się wówczas punktem orientacyjnym i miejscem spotkań – centrum życia towarzyskiego i kulturalnego.
Największą gwiazdą menu jest warecka szarlotka – podawana na ciepło, pachnąca cynamonem, często z dodatkiem bitej śmietany lub rzemieślniczych lodów. Do tego kawa parzona z pasją, zimą rozgrzewające herbaty pełne jabłek i przypraw, a latem orzeźwiające soki tłoczone z lokalnych owoców.
Nie brakuje też piw rzemieślniczych i tradycyjnych miodów – smaków, które najlepiej oddają charakter regionu.
Nie bez powodu galeria nazywana jest ulubionym przystankiem kolarzy. Kiedyś działał w tym miejscu zakład naprawy rowerów, a dziś goście podróżujący na dwóch kółkach znajdą tu wodę, toalety, chłód w cieniu i chwilę oddechu przy filiżance kawy i porcji szarlotki.
Mieści się tutaj również galeria lokalnego rękodzieła – od dekoracyjnych drobiazgów, przez biżuterię po elementy wyposażenia wnętrz.
NASZA TŁOCZNIA W KONARACH
Nasza Tłocznia w Konarach to jeden z punktów na Szlaku Jabłkowym – producent ponad 50 naturalnych wyrobów z lokalnych produktów. Są to soki NFC tłoczone na zimno, syropy, lemoniady, zakwasy, przetwory owocowe i warzywne.
Firma z rodzinną tradycją świetnie wpisuje się w ten nurt turystyki kulinarnej i ekologicznej oferując zarówno naturalne soki i przetwory, jak i możliwość zwiedzania, edukacji oraz aktywnego spędzania czasu w sadzie.
Zwiedzanie obejmuje spacer po sadach, degustacje, pokaz tłoczenia soku i możliwość własnoręcznego udziału w procesie. Adresatami są grupy zorganizowane (szkoły, przedszkola) oraz turyści indywidualni. Na terenie tłoczni znajduje się strefa rekreacyjna z atrakcjami: trampolina, domek Baby Jagi oraz gry i zabawy dla najmłodszych.
PAŁAC MAŁA WIEŚ
Pałac Mała Wieś – niezwykły zabytek z XVIII wieku, perła polskiego klasycyzmu – jest aktualnie centrum kompleksu wypoczynkowego, w którego skład wchodzą hotel, restauracja, sala widowiskowa, zaplecze atrakcji sportowych oraz ogrody i własna winnica.
Kulinarnym centrum obiektu jest Restauracja Stara Wozownia, która odtwarza smaki niegdyś obecne w Małej Wsi. Popisowym daniem jest barszcz z grójeckich jabłek z prażoną cebulką oraz pudrem z suszonych liści jabłoni.
HOTEL CHYNÓW
W 1999 roku, kiedy to powstawał, był to niewielki, lokalny obiekt prowadzony przez rodzinę. Dziś, po 25 latach, hotel w Chynowie jest miejscem tętniącym życiem, łączącym kameralny charakter z bogatą ofertą turystyczną i kulinarną. Rebranding pod nazwą Hotel Chynów podkreśla związki tej rodzinnej firmy z miejscowością i lokalną społecznością. Hotel oferuje komfortowe pokoje dla turystów i gości biznesowych, w planach są także strefa relaksu z sauną i mini SPA.
Restauracja serwuje dania inspirowane Mazowszem, bazujące na lokalnych produktach (zwłaszcza jabłkach). Organizowane są tu wydarzenia kulinarne, takie jak brunch czy kolacje degustacyjne, urozmaicane muzyką na żywo. W restauracji i sali bankietowej może bawić się jednocześnie nawet kilkuset gości.
W menu goście znajdą m.in.: wątróbkę drobiową z karmelizowanymi jabłkami, kaczkę pieczoną z jabłkami oraz pierogi z jabłkami i czekoladą. Flagowym deserem jest Szarlotka z Chynowskich Jabłek, która stała się symbolem miejsca i regionalnego dziedzictwa kulinarnego.
BROWARKA Z WARKI
Browarka powstała z pasji do piwa i miłości do regionalnych tradycji. Hubert Kurzepa, założyciel i piwowar, zaczynał jako piwowar domowy i szybko zyskał uznanie w środowisku dzięki sukcesom w konkursach piwowarskich. W 2016 roku zdecydował się urzeczywistnić marzenie o własnym browarze.
Dziś Browarka warzy piwa górnej fermentacji, które wyróżniają się autorskimi recepturami. To połączenie klasycznych stylów piwnych z lokalnymi inspiracjami – od polskich chmieli po nietypowe dodatki jak jałowiec, dziki chmiel znad Pilicy czy mniszek lekarski.
Podczas wizyty w Browarce turyści mogą zapoznać się z procesem warzenia piwa „z bliska” (słody, chmiele, piwo prosto ze zbiornika).
NIE TYLKO SZLAK JABŁKOWY
Inicjatorem i koordynatorem Szlaku Jabłkowego jest Stowarzyszenie W.A.R.K.A., którego ambicją jest prezentowanie turystom miejsc, ludzi i historii związanych z jabłkiem w sposób atrakcyjny.
Stowarzyszenie stawia na współpracę – z sadownikami, przetwórcami, twórcami rękodzieła, instytucjami kultury i samorządami. Dzięki temu inicjatywy są oddolne, autentyczne i mocno zakorzenione w lokalnej społeczności. Każdy partner wnosi do Szlaku coś wyjątkowego – od smaków i produktów, przez historię, po emocje.
Poza Szlakiem Jabłkowym promują region symbolem jabłka także:
ŚWIATOWY DZIEŃ JABŁKA
Największe święto jabłka na Mazowszu, które odbywa się zawsze pod koniec września (28 września w 2025 r.). To barwne wydarzenie łączy koncerty, spektakle, warsztaty kulinarne i degustacje. W 2024 roku impreza zdobyła tytuł Najlepszego Produktu Turystycznego Mazowsza. Na gości czekają strefy kulinarne z udziałem lokalnych kucharzy i Kół Gospodyń Wiejskich, konkursy i atrakcje dla dzieci, a także stoiska z rękodziełem i przetworami. To wielkie, rodzinne święto regionu, które na stałe wpisało się w kalendarz turystycznych pereł Mazowsza.
JABŁKO NA WIDELCU
To kulinarna wizytówka działalności Stowarzyszenia, w której jabłko staje się głównym składnikiem kreatywnych dań. Inicjatywa zrodziła się z potrzeby pokazania, że jabłko to owoc uniwersalny – pasuje zarówno do dań słodkich, jak i wytrawnych. Rezultatem jest publikacja „Spiżarnia Królowej Bony”, w której znalazły się przepisy przygotowane przez Koła Gospodyń Wiejskich. Są one nie tylko skarbnicą smaków, ale także świadectwem lokalnych tradycji kulinarnych.
WEEKEND NA SZLAKU JABŁKOWYM
Projekt promocyjno-turystyczny dofinansowany ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego. Jego ideą jest zachęcanie turystów do odwiedzania regionu poprzez udział w lokalnych wydarzeniach. Program obejmuje zarówno imprezy historyczno-kulturalne, jak Vivat Pułaski, jak i kulinarno-rodzinne, takie jak Światowy Dzień Jabłka. Dzięki temu turystyka w regionie nie ogranicza się do sezonu letniego, ale trwa cały rok.
