Sulejówek to niezwykłe miasteczko w sąsiedztwie Warszawy. Już od dworca opowiada o ojcach polskiej niepodległości i mężach stanu II RP witając trójkolorowym muralem z podobiznami Piłsudskiego (z wąsem mocno nadgryzionym zębem czasu ), Paderewskiego, Grabskiego, Moraczewskiego i Rataja. Każdy z nich związany był z Sulejówkiem i podczas spaceru po obszarze zwanym Enklawą możemy praktycznie na każdym kroku spotkać ślady ich obecności, nawet w nazwach ulic. Ale nie brakuje tu również opowieści o niezwykłych kobietach, towarzyszkach ich życia i pracy dla przywrócenia i zachowania Rzeczpospolitej.
Wycieczka do Sulejówka może więc być swoistą wyprawą w czasy przedwojenne. Takiej podróży sprzyja również otoczenie – niska, głównie willowa zabudowa, często stylizowana na dworkową, wąskie, niespecjalnie ruchliwe ulice i ogromna ilość zieleni. Niemal jedną trzecią powierzchni Sulejówka zajmują lasy i parki, a duża ilość sosen nadaje powietrzu specyficzny aromat i smak. I jest duża szansa, że ten mikroklimat się utrzyma – miasteczko jest od 1992 r. obszarem chronionego krajobrazu.
Znakomite skomunikowanie z Warszawą – SKM i Koleje Mazowieckie z kursami kilka razy na godzinę w ciągu dnia i dojazd w ciągu 20 minut oraz położenie w sąsiedztwie autostrady A2 – sprawia, że jest to częsty cel weekendowych wycieczek warszawiaków, zwłaszcza w okolicach takich dat jak 15 sierpnia czy 11 listopada. To idealne terminy, by przemierzyć „Szlak historyczny miasta Sulejówek”, a przynajmniej jego najważniejszą, początkową część, której centralnym punktem jest obecnie Muzeum Józefa Piłsudskiego. Cały szlak liczy aż 33 przystanki i warto go podzielić na etapy albo wyruszyć w podróż rowerem.
pobierz przewodnik „Szlak historyczny miasta Sulejówek”
Pierwsi wielcy obywatele Sulejówka
Józef Piłsudski był najsłynniejszym w Polsce mieszkańcem Sulejówka. To naturalne, że mówimy Sulejówek, a myślimy „miasto Marszałka”. Właśnie jemu Sulejówek zawdzięcza swoją obecną sławę, herb i tożsamość, a także popularność w międzywojniu jako idealne miejsce na domek letniskowy i wypoczynek od miejskiego zgiełku.
Paderewscy
Oddajmy jednak sprawiedliwość tym, którzy jako pierwsi stali się właścicielami parceli w Sulejówku – Helenie i Ignacemu Janowi Paderewskim. Willa Białynia stała się ich własnością już w roku 1919. W 1932 r. została przebudowana i oddana miastu jako Ognisko Helin. Dziś mieści się tam Centrum Szkoleniowe Ośrodka Rozwoju Edukacji.
Stąd też podkreślenie, że Piłsudski był najsłynniejszym W POLSCE mieszkańcem Sulejówka, bo na Zachodzie to jednak Paderewski pozostawał, zwłaszcza na początku polskiej drogi do niepodległości, twarzą naszego narodu, a później państwa.
Moraczewscy
Kolejnymi wybitnymi mieszkańcami Sulejówka i wizytówkami tego miasta było małżeństwo Zofia i Jędrzej Moraczewscy.
On – poseł jeszcze za czasów zaborów do parlamentu austriackiego, w czasie I wojny światowej żołnierz Legionów, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości – pierwszy premier II RP. Krótko, bo przez dwa miesiące. Kolejne lata jego kariery politycznej wypełniła praca parlamentarzysty, członka polskich rządów oraz działacza związków zawodowych.
Ona – aż dziw, że nie uwieczniona na dworcowym muralu – była działaczką społeczną i polityczną, przed odzyskaniem niepodległości współtworzyła Ligę Kobiet Polskich, a w II RP była parlamentarzystką dwóch kadencji Sejmu. Oboje mieszkali w Sulejówku do śmierci – on w 1944 r., ona – w 1958.
Moraczewscy kupili parcelę z dworkiem Siedziba w 1920 roku, czyli rok po Paderewskich.
Szczerbińska
W sąsiedztwie Moraczewskich, za ich rekomendacją, zamieszkała w 1921 r. Aleksandra Szczerbińska, serdeczna przyjaciółka Zofii. Kupiła nieruchomości o nazwach Willa Milusin i Willa Otradno.
Na terenie tej drugiej znajdował się drewniany budynek zwany po prostu Drewniakiem i właśnie w nim zamieszkała pani Aleksandra – uczestniczka polskich akcji bojowych (m.in. uczestniczyła w napadzie na bank w Kijowie), legionistka, komendantka kurierek I Brygady Legionów Polskich, działaczka Polskiej Organizacji Wojskowej (m.in. jako kurierka materiałów wybuchowych).
Po urodzeniu córek skoncentrowała się na działalności społecznej.
Piłsudski
Dworek Milusin Józefa Piłsudskiego powstał dopiero w 1923 r. Został zbudowany za pieniądze Komitetu Żołnierza Polskiego specjalnie dla Marszałka. Piłsudski mieszkał w nim przez 3 lata – od 1923 do 1926 r., kiedy powrócił do politycznej aktywności.
To właśnie w tym miejscu powstały jego książki „Moje pierwsze boje”, „Rok 1920”, „Rok 1863”. Później był to dla rodziny Piłsudskich dom letniskowy i miejsce wytchnienia.
Muzeum Józefa Piłsudskiego
Obecnie duża nieruchomość tworząca wyspę o kształcie latawca, którego brzegami są ulice Paderewskiego, Piłsudskiego, Oleandrów i Legionów jest terenem Muzeum Józefa Piłsudskiego. Prowadzą tę placówkę Fundacja Rodziny Józefa Piłsudskiego oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Oprócz Drewniaka i Dworku Milusin na terenie działki znajdują się Willa Bzów, dawna kwatera 7 Pułku Ułanów Lubelskich z Mińska Mazowieckiego oraz nowy budynek Muzeum, którego główna część ekspozycyjna mieści się… pod ziemią. Na powierzchni widoczna jest jedynie mniejsza, częściowo ażurowa i przeszklona część budynku. Przed głównym wejściem stoi budynek dawnej przychodni – obecnie instalacja artystyczna wchodząca w skład Muzeum.
Uroczyste otwarcie placówki odbyło się 14 sierpnia 2020 r.
Rataj i Grabscy
Pozostali nam jeszcze dwa ważni politycy związani z Sulejówkiem.
Pierwszy to Maciej Rataj, parlamentarzysta, marszałek Sejmu, zastępujący prezydenta RP po zabójstwie Gabriela Narutowicza, działacz niepodległościowy w czasie II wojny światowej. Został zamordowany przez niemieckich okupantów w Palmirach w 1940 r.
Maciej Rataj kupił w 1925 r. nieruchomość w pobliskiej osadzie Żwiry. Obecnie jest to dzielnica Sulejówka nazwana na jego cześć Rataje.
Stanisław Grabski, brat Władysława, profesor ekonomii i polityk, zaważył na powojennej historii Sulejówka. W 1947 r. przekazał gminie jedną z działek z przeznaczeniem na szkołę i sprowadził na miejsce poniemiecki barak, w którym powstało gimnazjum i liceum. Wdowa po nim i jego córki zaangażowały się w postawienie nowego budynku szkolnego. Obecnie w Zespole Szkół im. Ignacego Jana Paderewskiego mieści się Izba Pamięci Rodziny Grabskich.
Magdalena Walusiak
