Kiedy dałoby się go obronić, nikt nie atakował, kiedy doszło do ataku, mury obronne nie zdały się już na nic. Być może ocalił go do zapomnienia i całkowitej ruiny maleńki chłopiec, który został tu ochrzczony w 1810 roku, cztery lata po ślubie rodziców. Na pewno to właśnie jemu, z okazji 200 rocznicy urodzin, kościół w Brochowie zawdzięcza obecny znakomity stan po renowacji w latach 2008-2010.
pobierz przewodnik „Szlak Chopinowski” – pdf
Zapewne nigdy nie dowiemy się, jak wyglądał pierwszy kościół wybudowany w tym miejscu na początku XII wieku, prawdopodobnie za czasów Władysława Hermana lub rządzącego Mazowszem po jego śmierci Zbigniewa. Wiadomo jedynie, że pierwszą świątynię w tym miejscu zbudowano z drewna.
To, co możemy dzisiaj zobaczyć, daleko odbiega również od pierwszej murowanej budowli, o której wiedzę czerpiemy przede wszystkim z lokalnej legendy. Dawno temu, dokładnie w 1331 r., do Brochowa trafił niemiecki rycerz Andrzeja z Dinheim. Został pojmany przez kasztelana Jana Sówkę podczas bitwy pod Płowcami. Czekając na dostarczenie okupu rycerz zadomowił się na Mazowszu, a przede wszystkim rozkochał w córce Jana Sówki, a pieniądze na wykup, gdy już dotarły, przeznaczył na budowę murowanego kościoła w Brochowie, którą to miejscowość panna Sówka otrzymała w posagu. Opowieści tej nie potwierdzają żadne dokumenty, natomiast wiele wskazuje, że świątynia powstała z rycerskiej fundacji, być może samego Jana Sówki, który stał się protoplastą rodu Brochowskich, właścicieli tych ziem.
Już na pierwszy rzut oka kościół św. Rocha i św. Jana Chrzciciela bardziej przypomina zamek niż kościół. Obecny kształt brochowski zawdzięcza Janowi Brochowskiemu, który kazał postawić w Brochowie kościół wzorowany na twierdzy. Strzegą go wysokie mury i trzy wieże niczym baszty – ze stanowiskami strzelniczymi, połączone od wewnątrz gankiem biegnącym nad bocznymi nawami. Do tego studnia we wnętrzu budynku, w zakrystii. Całość otoczona murem ze strzelnicami i czterema bastionami pozwala dostać się na teren świątyni jedną małą furtą.
Twórcą tej niezwykłej formy był Jan Baptysta z Wenecji zwany też Wenecjaninem, włoski architekt i budowniczy, który osiadł w Płocku i stworzył pracownię obsługującą praktycznie cały region. To właśnie jemu Warszawa zawdzięcza barbakan, płocka fara i katedra swój renesansowy sznyt, a kolegiata Zwiastowania NMP w Pułtusku swoją piękną formę.
Co ciekawe, forma obronna nigdy na nic się kościołowi nie przydała, bo nie obce wojska okazały się jego największym wrogiem, lecz czas. Już sto lat po wybudowaniu kościół trzeba było poddać generalnemu remontowi!
„Niegodny grzesznik Olbracht Adrian Lasocki, sędzia ziemi wyszogrodzkiej. Roku 1665 dnia 28 sierpnia ten, swojej kolacji kościół chylący się do upadku z powodu starości z pomocą Wielebnego Zygmunta Załęskiego, tegoż miejsca prepozyta, gruntownie odnowił i na konserwację wieś Plecewice tej Bazylice, za zgodą Rzeczypospolitej, na wieki wcielił. Módl się za niego.”
Dopiero I wojna światowa niemal zmiotła zabytkowy kościół z powierzchni ziemi. Właśnie na linii Bzury, której starorzecze miało chronić świątynię, przebiegał front i kościół był jednym z obiektów znajdujących się pod ciągłym ostrzałem artyleryjskim od jesieni 1914 do lata 1915 roku. Zabytkowe wnętrze przepadło na zawsze, udało się jedynie zrekonstruować zewnętrzne mury. Które potem niszczały w czasach PRL-u. Dopiero w latach 90. XX wieku udało się znaleźć fundusze na wieloletnie prace konserwatorskie.
Piękne wnętrze, zniszczone podczas I wojny światowej, udało się zrekonstruować dzięki maleńkiemu dziecku, które zostało ochrzczone w brochowskim kościele 23 kwietnia 1810 roku. Z okazji jego 200 urodzin udało się znaleźć fundusze na tę inwestycję, której efekty można podziwiać do dziś. Dziecko było synem Mikołaja Chopina i Justyny z Krzyżanowskich, którzy w tym samym kościele wzięli ślub w 1806 r. Czy muszę zdradzać, jak chłopiec miał na imię? 😉
Magdalena Walusiak
