17 km w linii prostej od radomskiej „Elektrowni” znajduje się miejsce niezwykłe: osoby niewidome mogą tu poznawać dzieła sztuki poprzez dotyk, młodzi odbiorcy zrozumieć, o co chodzi współczesnym artystom, a dzieła sztuki uciec z pomieszczeń ekspozycyjnych na świeże powietrze. Wiele z nich zadomowiło się w pałacowym parku na dobre. Zresztą od zewnętrznej, parkowej galerii zaczęła się wystawiennicza historia Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Plener malarski
Kiedyś był tu folwark (zaś w wiosce Orońsk, bo tak ją niegdyś nazywano, aż cztery karczmy!), a w połowie XIX wieku powstał pałac stylizowany na włoską willę neorenesansową. Jasna bryła pięknie wpisała się w otaczający ją park, a całość stała się w 1877 roku letnią rezydencją Józefa Brandta, niedoszłego inżyniera, który miał w Paryżu studiować tajniki projektowania stalowych konstrukcji, a zamiast tego zakochał się w sztuce, zaprzyjaźnił z artystami i sam, po studiach w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, stał się wziętym malarzem. Zespół parkowo-pałacowy wniosła mu w posagu małżonka i szybko powstało w tym miejscu letnie centrum artystyczne, przyciągające na plenery i twórcze spotkania takich malarzy jak Wojciech Kossak, Tadeusz Ajdukiewicz, Józef Ejsmond czy Władysław Szerner, którzy z czasem zaczęli to miejsce nazywać Wolną Akademią Orońską.
Pracownie rzeźbiarzy
Sielankę zniszczyła I wojna światowa: pałac został przez żołdaków obrabowany, a Józef Brandt przeniósł się do swojego mieszkania w Radomiu przy ul. Szerokiej 9 (dziś Piłsudskiego), gdzie zmarł. Kamienica, w której mieszkał, do dziś nazywana jest Domem Brandta. Wracajmy jednak do Orońska i tutejszego pałacu otoczonego parkiem, który zmieniał właścicieli, a w 1965 roku stał się miejscem poplenerowej wystawy 13 artystów, których kamienne rzeźby fantastycznie wpisały się w przestrzeń orońskiej posiadłości. W 1969 r. uruchomiono tu Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy z pierwszymi pracowniami dla artystów.
Plenery, wystawy, kolekcja
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku to dziś ogromna instytucja. Udostępnia artystom pracownie (rocznie przewija się tutaj ok. 200 twórców), posiada ciekawe przestrzenie wystawiennicze (poza pałacem, kaplicą w stylu klasycystycznym i budynkami gospodarczymi zaadaptowanymi na pracownie i przestrzenie wystawiennicze funkcjonuje tu wybudowane w latach 90. Muzeum Rzeźby Współczesnej), organizuje zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży oraz udostępnia dzieła sztuki osobom niepełnosprawnym, m.in. głuchym niewidzącym, a jednocześnie gromadzi kolekcję dzieł sztuki polskich rzeźbiarzy tworzących od połowy XX wieku.
W zbiorach CRP znajdują się prace takich artystów jak Magdalena Abakanowicz, Paweł Althamer, Wojciech Fangor, Władysław Hasior, Katarzyna Kobro, Adam Rzepecki, August Zamoyski, Barbara Zbrożyna i wielu wielu innych.
Magdalena Walusiak
