Nad Wisłą, w sąsiedztwie mostu Świętokrzyskiego, u zbiegu ulic Tamka i Zajęczej, pojawiły się niedawno dziwne konstrukcje. Mają bordowy kolor i nieoczywiste kształty. To muzeum konstrukcji mostowych – Pontiseum (ponte w języku łacińskim znaczy most).
Wszystkie mosty na Wiśle w Warszawie zostały wysadzone w czasie pierwszej (5 sierpnia 1915 r.) i drugiej wojny światowej (13 września 1944 r.). Ich fragmenty przeleżały w osadach rzecznych ponad 70 lat. Instytut Badawczy Dróg i Mostów wydobył je, zabezpieczył, a następnie przekazał miastu. Teraz elementy wysadzonych mostów: Poniatowskiego, Kierbedzia i mostu pod Cytadelą, można oglądać na Wisłą. Pontiseum jest kolejną atrakcją na kulturalnej mapie Dzielnicy Wisła.
Projekt powstał w wyniku współpracy trzech jednostek: Instytutu Badawczego Dróg i Mostów, Zarządu Dróg Miejskich i Zarządu Zieleni. Pomysłodawczynią jest prof. Barbara Rymsza, która w latach 2008-2014 prowadziła prace badawcze mające na celu odszukanie i wydobycie z dna Wisły fragmentów konstrukcji pierwszych stałych mostów Warszawy.
Relikty stalowych mostów to świadectwo mistrzostwa polskich budowniczych. Zdruzgotane i pogięte elementy przekazują pamięć o niszczącej sile wojny, stanowiąc przestrogę na przyszłość. Dziś, pięknie wyeksponowane, są zabytkiem kultury technicznej i stanowią istotny element dziedzictwa narodowego.
Zaraz po wojnie zobaczyłem w Warszawie kawałek żelaznego mostu rozbitego bombą. Gdyby ktoś ustawił ten obiekt (…) jako rzeźbę, w przyszłości historycy odczytaliby w splotach jego formy – siły rządzące naszą epoką.
Tadeusz Kantor (1948 r.)
MOST KIERBEDZIA
Lata budowy: 1860-1864
Pierwszy stały most w Warszawie zaprojektował i kierował jego budową Stanisław Kierbedź. Most był projektowany jako kolejowy, ale ostatecznie przenosił wyłącznie ruch miejski. Most miał 6 przęseł o rozpiętości po 79,25 m (260 stóp). Schemat statyczny mostu stanowiły 3 belki dwuprzęsłowe. Przęsło było dwudźwigarowe z jezdnią dolną i górnymi stężeniami. Rozstaw kratownic w świetle wynosił 10,52 m (34,5 stopy). Kratownica miała pasy równoległe oraz gęstą siatkę krzyżulców wykonanych z płaskowników. Elementy przęsła i ich połączenia były nitowane. Konstrukcję kratową mostu wykonano ze stali zgrzewnej. Zniszczone podczas I wojny światowej przęsła odbudowano (projekt opracował Bronisław Plebiński) jako swobodnie podparte, trzydźwigarowe kratownicowe o pasie górnym parabolicznym (środkowy dźwigar był usytuowany w osi jezdni). Po II wojnie światowej na fundamentach zniszczonego mostu Kierbedzia wybudowano Most Śląsko-Dąbrowski.
MOST POD CYTADELĄ
Lata budowy: 1873 – 1875
Most po południowej stronie Cytadeli na Żoliborzu, zaprojektował i kierował jego budową Tadeusz Chrzanowski. Most był dwupoziomowy (na górze kolej jednotorowa, na dole furmanki i ruch pieszych) miał 7 swobodnie podpartych przęseł kratownicowych o rozpiętości 66,0 m, o pasach równoległych (kracie wielokrotnej) i 2 skrajne przęsła blachownicowe o rozpiętości 16,50 m. Most wykonano z elementów ze stali zlewnej sprowadzonych z Anglii.
Most pod Cytadelą był ostatnim dużym mostem na Wiśle odbudowanym po drugiej wojnie światowej. Projekt wstępny mostu opracowali: Stefan Piwoński i Witold Witkowski. Most nazwano Gdańskim.
MOST IM. KS. JÓZEFA PONIATOWSKIEGO
Lata budowy: 1904-1914
Most zaprojektował i kierował jego budową Mieczysław Maruszewski, a odbudowywali Bolesław Plebiński (1920) i Stanisław Hempel (1946). Budowę stalowego mostu poprzedziła budowa żelbetowego wiaduktu o długości 701 m (w owym czasie największej żelbetowej budowli w Europie). Most otrzymał imię „Jego Cesarskiej Mości Najjaśniejszego Pana Mikołaja II”. Mieszkańcy Warszawy nazwali go jednak mostem Księcia Józefa Poniatowskiego. Most ma 8 swobodnie podpartych przęseł, o rozpiętości: (32 + 58 + 68 + 80 + 68 + 58 + 58 + 38) m = 460 m, licząc od lewego brzegu. Przęsła są siedmiodźwigarowe z jezdnią górną. Dźwigar stanowi kratownica o pasie dolnym parabolicznym, o kracie w kształcie litery „N”, statycznie wyznaczalnej. Po kolejnych przebudowach (1963-65, 1985-88) most jest użytkowany do chwili obecnej.
