Na północnym Mazowszu, kilkanaście kilometrów na południowy wschód od Ciechanowa, leży miejscowość Gołotczyzna, oddzielona od sąsiedniego Sońska rzeką Soną. Sercem miejscowości, której nazwa wywodzi się od „gołoty”, czyli określenia człowieka wolnego, lecz pozbawionego ziemi, jest zabytkowy park z przełomu XIX i XX wieku. To teren Muzeum Pozytywizmu – oddziału Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie.
W cieniu starych drzew kryją się trzy szlacheckie dworki, zabudowania gospodarskie i mnóstwo opowieści o polskich społecznikach przełomu XIX i XX wieku oraz o drobnej szlachcie północnego Mazowsza. Rodowód tzw. „małej” szlachty sięga XIII wieku, a nawet dalej, bo mowa o potomkach rycerzy księstwa mazowieckiego.
Znajdziemy tu również historie o niezwykłych społecznikach, zaangażowanych w budowanie dobrobytu lokalnej społeczności. Aleksandra Bąkowska i Aleksander Świętochowski mogliby śmiało pretendować dziś do tytułu superbohaterów, ale w swoich czasach, na przełomie XIX i XX wieku, nazywali siebie skromnie pozytywistami.
Największym obiektem na tym terenie jest Dworek Aleksandry Bąkowskiej, wybitnej działaczki społecznej. Jego wyposażenie pomaga poznać codzienność przeciętnej, średniozamożnej rodziny szlacheckiej pod koniec XIX wieku. Z dworkiem sąsiadują stajnia, wozownia i stodoła, w których wyeksponowano maszyny rolnicze i inne przedmioty niezbędne do prowadzenia gospodarki.
Drugi budynek niegdyś mieszkalny to willa Krzewnia – dom Aleksandra Świętochowskiego, jednego z czołowych polskich pozytywistów, człowieka niezwykle aktywnego, który tworzył szkoły rolnicze, fundował stypendia zdolnym dzieciom włościan i organizował ruch spółdzielczy.
Na terenie Muzeum można odwiedzić także dworek drobnoszlachecki z interaktywną ekspozycją poświęconą tradycjom drobnej szlachty.
Wszystkie te wątki posplatane zostały w tak ciekawą opowieść, że Muzeum Pozytywizmu zostało wyróżnione certyfikatem Najlepszy Produkt Turystyczny Województwa Mazowieckiego 2023. Rozpoczęła się także rozbudowa placówki o magazyn zbiorów oraz infrastrukturę zewnętrzną niezbędną do sprawnego funkcjonowania (chodniki, oświetlenie, miejsca parkingowe, zatoczka autobusowa, itp.). Koniec prac planowany jest na 2026 r.
Na terenie Gołotczyzny, ale już poza Muzeum, znajduje się również willa Alma – zabytkowy budynek drewniany z 1937 r., w którym Aleksander Świętochowski pędził ostatnie miesiące swojego życia. Dom jest własnością prywatną, ale można obejrzeć go z zewnątrz. W otoczeniu domu zachowała się także murowana kapliczka.
W sąsiedztwie Muzeum Pozytywizmu znajdują się również: tężnia solankowa oraz Park Edukacji i Rozrywki z plenerową siłownią.
